Menopauza w dużym skrócie oznacza ostatnią miesiączkę w życiu kobiety. Wyróżniamy wtedy wiele objawów naczynioruchowych. W naszej strefie klimatycznej menopauza przypada między 45 a 55 rokiem życia kobiety. We współczesnych społeczeństwach o wysokim poziomie cywilizacyjnym około 1/3 życia kobiety przypada na okres postmenopauzalny, w którym poziom endogennych estrogenów jest wielokrotnie niższy niż w okresie reprodukcyjnym, co wywołuje różnorakie niepożądane skutki fizjologiczne.
Przeważają opinie, że endogenne estrogeny chronią przed chorobami układu krążenia i osteoporozą, natomiast nadmierna lub zbyt długa ekspozycja na ich działanie zwiększa ryzyko nowotworów sutka. Bardzo ważną, z punktu widzenia ich roli dla zdrowia człowieka, grupę związków o aktywności estrogenowej stanowią metabolity wtórne roślin wyższych, a szczególnie klasa izoflawonów oraz inne związki o charakterze polifenolowym z klasy flawonoidów, kumaryn i lignanów.
Bardzo duże ilości fitoestrogenów pochodzenia lignanowego znaleziono w nasionach roślin oleistych, szczególnie lnu (do 370 mg sekoizolarcyrezinolu na 100g suchej wagi materiału roślinnego) a takżesłonecznika i sezamu. Znaczne ilości fitoestrogenów zawierają orzechy a także różne rośliny jagodowe, które stanowią ważne źródło tych substancji dla populacji zamieszkujących regiony północne. Owoce, takie jak jabłka, banany i śliwki są praktycznie pozbawione składników estrogenowych.
Wśród warzyw prym wiedzie dynia (z zawartością sumaryczną 3870 ěg/100 g suchej masy), a znacznie skromniejsze ilości zawierają: cukinia, brokuły, czosnek i marchew.
Fitoestrogeny to biologicznie aktywne, naturalne związki występujące w roślinach. Fitoestrogeny często określa się „roślinnymi hormonami”. Wykazują estrogenopodobne działanie do żeńskich hormonów – estrogenów, w związku z tym w ostatnich latach zwrócono uwagę na możliwości jakie niosą, czyli łagodzenia objawów okołomenopauzalnych.
Okres przekwitania u kobiet często charakteryzuje się przykrymi objawami wypadowymi, do których należą: silne poty, uczucie gorąca, kołatanie serca, mrowienie w kończynach, złość, napady płaczu, frustracja czy bóle głowy. W okresie tym występuje niedobór hormonów, który może mieć wpływ na wcześniej wymienione objawy.
Fitoestrogeny, podobnie jak ludzkie hormony estrogeny, wiążą się z receptorami estrogenowymi neuronów podwzgóza, przez co wpływają na hamowanie wydzielanie hormonów LH powodującego m.in. uderzenia gorąca.
Ich działanie jest podobne do ludzkich hormonów, jednak zaznaczyć warto, że niestety jest ono o wiele słabsze.
Agnieszka Straburzyńska
