Ona jeszcze niedawno lepiła najlepsze pierogi na świecie. On uczył wnuka łowić ryby… Dziś sami potrzebują opieki. Jak zadbać o babcię czy dziadka, jakie są potrzeby osób starszych i co robić, by jak najdłużej zachowali dobrą kondycję – radzi geriatra Małgorzata Szymala-Pędzik
z Kliniki Geriatrii USK, współpracująca z centrum seniora MEDI-system Na Dyrekcyjnej we Wrocławiu.
Mieszkanie – bezpieczny azyl
Wraz z wiekiem pojawiają się zaburzenia równowagi oraz widzenia, co często powoduje problemy z poruszaniem się. Niezbędne jest zatem dostosowanie mieszkania do nowych potrzeb seniora. Jeżeli w domu znajdują się panele czy płytki warto zapewnić obuwie dobrze trzymające się stopy, najlepiej na podeszwie zapobiegającej poślizgnięciu. Chcąc chronić seniora przed upadkiem, warto też podkleić dywan od spodu do podłoża taśmę dwustronną. Na podłodze nie powinny leżeć kable czy przedłużacze, o które łatwo się potknąć. Można je spiąć specjalnymi opaskami zaciskowymii usytuować za czy pod meblami. Dostosowując mieszkanie do potrzeb osoby w podeszłym wieku, usuńmy także progi, gdyż wielu seniorów ma problem z ich przekraczaniem. Pamiętajmy również o zabezpieczeniu mebli, a w szczególności ich ostrych kantów, które można osłonić specjalnymi żelowymi lub plastikowymi nakładkami. Przygotowując łazienkę pamiętajmy, by na podłodze położyć matę antypoślizgową. Jeżeli jest to możliwe, wannę najlepiej wymienić na kabinę prysznicową z siedziskiem. Jest bardziej bezpieczna dla osoby starszej, gdyż zmniejsza ryzyko ewentualnego upadku. W kuchni warto ustawić często używane naczynia w takim miejscu, by osoba starsza nie musiała się po nie schylać, ani wchodzić na taboret czy krzesło.
Dieta dla seniora
Układ pokarmowy wraz z wiekiem spowalnia, nie jest już w stanie sprostać wszystkim ulubionym daniom i przekąskom. Znacznie trudniej jest mu strawić wiele pokarmów, gdyż zmniejsza się ilość śliny oraz soków trawiennych. Ponieważ perystaltyka jelit jest wolniejsza, a kosmki jelitowe skracają się, organizm seniora przyswaja znacznie mniej składników odżywczych, co ma wpływ na jego kondycję fizyczną oraz samopoczucie. „Jednym z problemów seniorów jest niedożywienie. Wśród jego przyczyn można wyliczyć związany z wiekiem jadłowstręt (pogorszenie czucia smakui węchu), szybsze uczucie sytości, zły stan uzębienia i ogólne zmniejszenie motoryki przewodu pokarmowego. Osoby starsze mogą mieć również problemy ze spożywaniem pokarmów z powodu niestrawności czy dolegliwości bólowych. Częstą przeszkodą w prawidłowym odżywianiu są też zaburzenia neurologiczne bądź psychiczne, brak środków finansowych na zakup zdrowych pokarmów czy wreszcie izolacja społeczna i towarzysząca jej samotność. Dieta seniora powinna uwzględniać jego preferencje smakowe, posiłki powinny być zbilansowane i różnorodne. Należy pamiętać
o podawaniu odpowiedniej ilości płynów. Jeśli babcia lub dziadek odmawiają jedzenia przez dłuższy czas, a rodzina nie znajduje ku temu wyraźnych powodów, konieczna jest konsultacja lekarska i dalsza diagnostyka” – wyjaśnia doktor Szymala-Pędzik.
By nie dali się demencji
Zwykle po pięćdziesiątce, a już wyraźnie po 65. roku życia, następuje stopniowe pogarszanie się różnych funkcji układu nerwowego. Mózg starzeje się w różnym tempie u różnych osób, co zależy od wielu czynników – od naszego wyposażenia genetycznego i naszej indywidualnej „historii chorobowej” (m.in. od tego, czy przebyliśmy jakieś urazy, zapalenie czy inne choroby mózgu bądź czy doskwierają nam choroby ogólnoustrojowe takie jak miażdżyca, cukrzyca i wiele innych). Jak zapobiec rozwojowi zmian otępiennych i starzeniu się mózgu? Na jego kondycję powinniśmy pracować właściwie od młodości, ale nigdy nie jest za późno by podjąć aktywność wskazaną dla naszego umysłu. Są badania pokazujące, że wdrożenie ćwiczeń nawet dopiero w wieku lat 80 czy 90 daje wymierne korzyści w postaci lepszej sprawności funkcji mózgu. Mózg potrzebuje aktywnościw trzech wymiarach. Najważniejszy jest ruch. Może to być – w zależności od tego, co lubią dziadkowie – szybki spacer, jazda na rowerze, biegówki zimą. Najlepiej podejmować aktywność trzy-cztery razy w tygodniu po 30-45 minut. Taka aktywność zapewnia równocześnie sprawność układu krążenia, układu oddechowego, metabolizmu, od czego między innymi zależy sprawność naszego mózgu.
Oczywiście forma ruchu musi być dostosowana do wieku, upodobań, kondycji. Drugi bardzo istotny obszar to aktywność społeczna, czyli utrzymywanie kontaktów z innymi. To rozwija nie tylko kompetencje społeczne i buduje „świat emocjonalny”, który jest zdolny poprawić jakość życia niezależnie od okoliczności, ale też ćwiczy takie umiejętności jak: planowanie, decyzyjność, umiejętność dostosowania się do okoliczności. „Bardzo polecam wspólną rozrywkę – np. Udziałw zajęciach Kluba Seniora. W tym działającym w MEDI-system Na Dyrekcyjnej osoby starsze systematycznie spotykają się w klubie szachowym, brydżowym, czy grając w Scrabble. Taka aktywność wpływa bardzo dobrze nie tylko na samopoczucie, ale również obniża poziom hormonu stresu” – podkreśla geriatra. I wreszcie to, co wydaje się najbardziej oczywiste – czyli ćwiczenie sprawności umysłowej. I nie chodzi tylko o powszechnie zalecane rozwiązywanie krzyżówek, gdyż wtedy ćwiczymy tylko określone umiejętności. Istnieją też programy komputerowe czy gry, opracowane specjalnie dla seniorów, jednak takie formy bardziej sprawdzają się w badaniach laboratoryjnych. W codziennym życiu najważniejsze jest angażowanie wszystkich swoich sprawności równocześnie – spacer czy jazda na rowerze wymaga nie tylko aktywności ruchowej, ale też zaplanowania kiedy i skąd ruszamy czy wyznaczenia trasy. To bardzo ważne, gdyż właśnie problemy z orientacją w terenie mogą być jednym z pierwszych sygnałów otępienia.
Najważniejsze, by pamiętać, że starzenie nie ominie nikogo. Można ten proces opóźniać, ale nie można go uniknąć. Dlatego ważne by wnuki, czasem zniecierpliwione powolnością dziadka czy zadającą kilka razy dziennie to samo pytanie babcią wiedziały, że takie zachowania są wynikiem naturalnych procesów i nie wynikają ze złej woli. Osoby w starszym wieku – być może jak nigdy dotąd – potrzebują empatii, zrozumienia i wsparcia, zarówno w sferze fizycznej, jak
i emocjonalnej. Okazujmy je na co dzień, a nie tylko od święta!
DEKALOG OPIEKUNA
Babcia i Dziadek pod dobrą opieką
I. ZADBAJ O BEZPIECZEŃSTWO
Upadek w starszym wieku może mieć bardzo groźne konsekwencje, dlatego usuń zbędne meble, dywaniki, progi czy kable; zastąp wannę prysznicem, a w łazience zamontuj specjalne uchwyty
II. POSTAW NA SAMODZIELNOŚĆ
Aktywizacja pacjenta to jeden z najważniejszych elementów opieki, dlatego staraj się angażować podopiecznego w jak najwięcej czynności dnia codziennego (przygotowywanie posiłków, jedzenie, ubieranie się, toaleta)
III. WPROWADŹ WŁAŚCIWĄ DIETĘ
Dieta powinna być urozmaicona; ogranicz cukier i pokarmy ciężkostrawne (tłuste, smażone); podawaj 4-5 posiłków dziennie i pamiętaj o dużej ilości płynów
IV. ZACHĘCAJ DO RUCHU
Ruch to zdrowie, oczywiście pod warunkiem, że jest dostosowany do stanu zdrowia i kondycji – dlatego zabieraj dziadków na spacery, krótkie wycieczki, zachęcaj do częstego wychodzenia z domu
V. ZAPEWNIJ TOWARZYSTWO
Pamiętaj, że spotkania z osobami w podobnym wieku, uczestniczenie w klubach seniora, wspólna rozrywka to najlepszy sposób na zachowanie sprawności umysłowej i dobrego samopoczucia
VI. POMAGAJ ROZWIJAĆ ZAINTERESOWANIA
Zapisz babcię na jogę dla seniorek, a dziadka zachęć do nauki angielskiego – pomóż im uwierzyć, że wiek nie jest przeszkodą w odkrywaniu w sobie nowych talentów i uczeniu się ciekawych rzeczy
VII. BĄDŹ WYCZULONY NA OBJAWY DEMENCJI
Jeśli zauważysz, że babcia czy dziadek w krótkim czasie (np. podczas jednej rozmowy), zadają te same pytania lub powtarzają ciągle te same informacje, zapominają o wcześniejszych ustaleniach, zaczynają mylić bieżące daty czy stopniowo wycofują się
z codziennych aktywności i prac domowych, natychmiast zgłoście się do lekarza
VIII. ROZPOZNAJ DEPRESJĘ
Jeśli radosna do tej pory babcia lub pogodny dziadek nagle staną się drażliwi czy przygnębieni, zaczną martwić się z powodu dostrzegalnych problemów z pamięcią albo koncentracją, mówić o stanach lękowych czy poczuciu bezradności mogą to być objawy depresji – trzeba ją szybko zdiagnozować i zacząć leczyć
IX. POZWÓL BYĆ PRZYDATNYM
Senior chce się czuć potrzebny więc angażuj babcię i dziadka w życie rodzinne, pytaj
o radę, podkreślaj znaczenie ich życiowego doświadczenia i mądrości
X. WSPIERAJ NA KAŻDYM KROKU
Zapewnij babci i dziadkowi poczucie autonomii tak długo, jak to możliwe – nie ma nic gorszego, niż poczucie, że jest się ciężarem dla rodziny
Więcej informacji: www.medisystem.pl
Alejakobiet.pl